Terminal Dönem Kanserli Hasta Bakımı

Kanserle Tanışmak

Vücudumuzu oluşturan milyonlarca hücre, önemli kontrol mekanizmaları altında doğar, büyür, bölünür ve ölürler. Bazı kontrol mekanizmalarının belirli riskler sebebiyle bozulmasından dolayı hücrelerdeki bölünme kontrolsüz bir şekilde hızlanır ve kanser oluşumuna neden olur. Bu kontrolsüz büyüme oluştuğu doku ve organa göre değişik kanser tipleri oluşturabilir. Bununla birlikte meydana gelen kanser dokusunun bulunduğu dokudan farklı bir organa sıçraması yada yayılmasına metastaz denir.

WHO verilerine göre kalp-damar hastalıklarından sonra insanlarda en sık görülen ikinci ölüm sebebi kanserdir. En sık görülen kanser türleri ise meme kanseri, akciğer kanseri, prostat kanseri, troid kanseri ve kolon kanserleridir. Kanser olan doku ve organ zaman içinde asli olan çok önemli görevlerini yerine getiremediğinden tüm vücut sistemlerinde problemler oluşmasına neden olmaktadır. Kanser hastasının tanı konulmadan önce başlayan şikayetleri yaşam sonuna kadar çok farklı şekillenerek kendini gösterir. Kanserin sebebiyet verdiği metabolizma değişiklikleri, hormonel değişiklikler ve kanserin kütlesel etkisi hastaların beslenmesinden fiziksel kapasitelerinin düşmesine, yaşam konforundan, mental duruma kadar tüm bedenini etkiler.

Bu Hizmeti Almak İstiyorum

Kanser hastalığını diğer tüm hastalıklardan ayıran özellikler vardır. Hasta olan birey ve ailesi için hayatlarında ilk defa yaşam süreleriyle ilgili bir zaman tanımlanır. Diğer bir fark hasta ve ailesi bir süre sonra hastalıkla ilgili değil hastalığın sebep olduğu duygu durum bozuklukları ile mücadele etmeye başlarlar. Kanser hastalığının ileri ki evrelerinde, (terminal dönem) çoğu zaman hastanede alınan onkolojik tedaviler tamamlanır, terminal dönem için evde ki süreç devreye girer. Bu süreçte de evde hemşirelik hizmetleri ön plana çıkar.

Terminal Dönem Kanser Nedir?

Terminal dönem, kanser hastalarının yaşamsal fonksiyonlarının sonlanmaya yakın olduğu son 6 aylık dönemi tanımlamak için kullanılır.

Hasta için Terminal dönem; kanserle ilgili tıbbi tedavilerin sonlandırıldığı dönemdir. Bu dönem hasta için bağışıklık sistemi, solunum sistemi, sindirim sistemi ve sinir sistemi gibi daha bir çok sistemde problemlerin yaşandığı zorlu süreçlerdir. Bu problemlere bağlı olarak beslenmede yaşanan zorluklar, sık yaşanan enfeksiyonlar, uzun süren ishal ve kabızlık durumları, ciltte oluşan yaralar hasta ve ailesi için yönetilmesi çok zor süreçler olarak önümüze çıkar. Bu dönemde hastayı enfeksiyonlardan korumak, mümkün olabildiğince doğru beslenmesini sağlamak, ağrısını azaltmak ve en önemlisi hasta ile doğru iletişimi kurarak yaşam kalitesini arttırmak önemlidir. Bu süreçte hastanın sosyal bakım ihtiyaçları tıbbi bakım ihtiyaçlarından daha önemlidir. Bu destekler kanser hastası için, hekim, hemşirelik hizmeti, bakım ihtiyacına göre sağlık destek personeli veya gerekli durumlarda psikolojik rahatlama sağlayabilecek uzmanlardır.

Birçok kanser hastasının yakını terminal dönem ile ilgili bilgi eksikliği, çaresizlik hissi ve duygu karmaşasından dolayı hastasına nasıl yardımcı olacaklarını bilemezler. Terminal dönemdeki kanser hastasının yakınları için süreçle ilgili en doğru yaklaşım, profesyonel destek almaktan geçmektedir. Bu desteklerin başında evde hemşirelik hizmetleri gelir.

Kanserli Hastanın Duyguları

Kanser tanısı konulduktan sonra hasta ve ailesinde çok yoğun üzüntü, kaygı ve kahrolma duyguları yaşanır. Kanser hastası için doktor kontrolleri, hastane ziyaretleri ve tedavilerden dolayı hayatın normal akışı tamamen bozulmuştur. Terminal döneme kadar kansertedavisiyle mücadele eden kişi, tedavi aşamalarının tüm zorlu basamaklarından geçmiş, bağışıklık sisteminin etkileri ve vücudunda olan değişiklikler nedeniyle pek çok sıkıntıyla başa çıkmak durumunda kalmıştır.

Yaşamı eskisi gibi keyifle sürdürememe, yalnızlık ve yardım edilemez durumda olma duygusu çok sık rastlanır.

İnkar duygusu:

kanser hastalarının ve hasta yakınlarının bir çoğunda hastalığa inanmama ve kabul etmeme ortak duygudur. Kısa süreli olan bu duygu durumu tedavileri sürdürebilmek için iyi olabilir. İnkar duygusunun uzun sürmesi ise hastanın tedavisini aksatma gibi benzer problemler yaşanmasına neden olur.

Öfke ve kızgınlık:

konulan tanı sonrasında en sık sorulan soru neden ben sorusudur. Bu dönemde hasta sevdiklerine, arkadaşlarına ve sağlık çalışanlarına kızgın olabilir. Bazen insanlar Tanrıya isyan edebilirler. Öfke ve kızgınlığın asıl sebebi korku, panik, hayal kırıklığı, çaresizlik gibi duyguların paylaşılamamasıdır.

Korku ve endişe:

Kanser hastalığının sebep olduğu önemli bir duygu da korku duygusudur. Kendini hasta hissetmek, farklı görünmek, kanser ve tedavisinin ağrılı olması korku duygusunu besler. Hasta için geride bırakacağı ailesine kimin bakacağı, faturaları kimin ödeyeceği, işi ve ölüm ile ilgili birçok soru vardır.

Umut duygusu:

Hasta kanser olduğunu kabullendiğinde umut başlar. Kanserden kurtulmak veya beraber yaşamak, gelişen tıbbi imkanlarla artık daha mümkündür. Kanser olan milyonlarca insan yaşamaktadır. Tedavi olurken bile aktif sosyal yaşamınızı devam ettirebiliyor olmak umudu besleyecektir.

Stres ve Anksiyete:

Tedavi boyunca içinden geçilen zorlu süreçler nedeniyle stresli olunması oldukça normaldir. Anksiyete, rahatlayamama ve gergin hissetme gibi durumları tanımlar. Hastada buna bağlı olarak çarpıntı, baş ağrısı ve kas ağrıları, iştah bozuklukları, mide bağırsak rahatsızlıkları, halsizlik ve hafiflik hissi, boğazda ve göğüste tıkanma hissi, uyku ve konsantrasyon bozuklukları anksiyete belirtileri olarak görülebilir.

Üzüntü ve Depresyon:

Birçok kanser hastası üzgündür. Üzgün olduğunuzda hayatın enerjisi kaybolmuştur. Ve birçok güzel duygu solmuş gitmiştir. Olumsuz olarak tanımlanan bu duygular derinleşerek devam ediyorsa depresyon olarak adlandırılabilir. Üzüntüyle gelen diğer duygular ise; sinirlilik, suçluluk duyma, değersiz hissetme, umutsuzluk, uzun süreli ve birden fazla tanımlanan ağlama nöbetleri, endişe ve problemlere odaklanmak, hobilerden uzaklaşmak, yemek yememek, arkadaşlarıyla beraber olmak gibi eğlenceli aktivitelerden uzak durmak, kendine zarar verme ve hatta intihar gibi düşüncelerin olmasıdır.

Sonradan Gelen Duygu Suçluluk:

İnsanları üzdüğünüzde, bunu hak ettiğinizi düşündüğünüz duygular vardır ya, işte kanser hastaları da aynı hislerle kendilerini suçlamaya başlarlar. Bazen öyle olur ki sağlıklı insanlara bakıp imrenir ve bu duygudan da utanırlar. Kanser olmasına sebep olan yaşam tarzı ve seçimleri nedeniyle kendilerini suçlarlar.

Yalnızlık:

Balnızlık sık yaşanan ortak bir duygudur. Arkadaşları kanser hastası yakınlarıyla iletişime geçmekte zorluklar yaşayabilir ve bu sebepten bir süre arayamayabilirler. Kanser hastası da eğlenceli hobiler ve aktivitelerden uzak durmayı tercih ederler. Bazen yanında kendisiyle ilgilenen insanlar olsa bile nasıl bir süreçten geçtiğini anlamadıklarını düşünürler. Tedavi sürecinde sağlık personelinin desteğini göremiyor olmak bile bu duyguya neden olabilir.

Pişmanlık:

Bazı insanlar kanseri yeni bir uyanış çağrısı olarak algılayabilirler. Hayattaki küçük şeylerden keyif alabilmenin öneminin farkına varırlar. Daha önce görmedikleri yerleri gezerler. Yarım kalan ve öteledikleri projelerini bitirirler. Bozulmuş olan ilişkilerini tamir eder, arkadaşları ve aileleri ile daha çok zaman geçirirler. Hasta kendi için özel olan manevi duygularına yönelebilir.

Duygularla mücadele etmenin yolları:

İnsanlar öfke ve üzüntü gibi kuvvetli duyguları ifade edebildiklerinde bunlardan kurtulmanın daha kolay olduğunu gözlemlerler. Arkadaşlarıyla, aileleriyle, kanser hastalarıyla ya da bir danışman ile duyguların paylaşması kanser hastalarını rahatlatacaktır. Eğer kanser ile ilgili hiçbir şey paylaşmak istemiyorsa hastanızı duygu ve düşüncelerini yazmaya ikna edin.

Hayata pozitif ve olumlu bakmayı sağlayın. Enerjiyi iyi ve güzel duygulara odaklayın. Kanser hastasının kötü zamanlarında bile kötüyü düşünmektense iyiyi ve umutlu olmayı hayal etmesine yardım edin.

Kanser yüzünden kendisini suçlamasına izin vermeyin. Bazı insanlar yaptıkları yada yapmadıkları şeylerden dolayı kanser olduklarına inanırlar. Unutmayın ; kanser herkesin başına gelebilir.

Kendisini doğru ifade etmesine müsaade edin. Kanser hastaları İnsanlara karşı güçlü görünme mecburiyetinde değildir. Kötü hissettiklerinde kötü olmalarını ifade etmelerine müsaade edin.

Hastanızı rahatlatmanın yollarını bulun. Hastanıza iyi geleceğini düşündüğünüz hangi aktivite olursa olsun onun için zaman ayarlayın. (Meditasyon, gevşeme egzersizleri, bedeni ibadet gibi). Olabildiğince hareketli olmalarını sağlayın. Farklı uğraşlarla, tahta işleri, fotoğrafçılık, okuma, müzik, sanat ve dans gibi kreatif aktiviteleri destekleyin.

Terminal Dönem Kanserli Hastanın Yakını Olmak

Terminal dönemdeki kanser hastasının yatağa bağımlılığı ve bakım ihtiyaçları arttıkça hem hasta hem de yakınları için sürecin duygusal boyutu da giderek ağırlaşır.

Kanserli hastanın beslenmesi, vücut hijyeninin sağlanması, tuvalet ihtiyacının giderilmesi, pozisyon verilmesi gibi birçok ihtiyacını karşılamak hasta yakınını kendi sosyal hayatından koparmakta, tükenmişlik sendromu gibi problemlerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Bununla birlikte hastanın duygusal dünyasını ve hissettiklerini en doğru şekilde anlamak ve onu kalan yaşam sürecinde mutluluğunu sağlamak en önemli konuların başında gelir. Bu hastalarda sık gelişen komplikasyonlar ve bazı hastalıklar hasta yakınları için süreci oldukça zorlaştırmaktadır. Her hasta yakını bu durumda danışacağı bir hekim, destek alacağı bir evde bakım hemşiresine ihtiyaç duyar. İster uzun süreli ister kısa süreli bütüncül bir yaklaşım içerisinde profesyonel bir destek alacak doğru bir kurum bulmak en doğru çözümdür. O nedenle evde sağlık hizmetlerini veren kurumlarla bağlantı kurmak ve hizmet talebinde bulunmak, hasta yakınları için önemli bir yaklaşım olmaktadır.

Terminal Dönem Kanser Hastasının Evde Bakımı

Terminal dönemde hastalar sadece kanserle değil, kanserle birlikte vücutta bozulan tüm sistem hastalıklarıyla da mücadeleye girerler. Kilo kaybı, bulantı, kusma, idrar problemleri, dolaşım problemleri, solunum sıkıntıları, ateş, terleme, ve bilinçte yaşanan gerilemeler ve tüm bunlara ilave olarak kaslarda zayıflıklar terminal dönemdeki kanser hastasını oldukça sıkıntıya sokmaktadır.

Aile yakınları, tüm bu olumsuz koşullar içerisinde hastasının taleplerinin bir kısmını karşılayamadığının farkına varmakta ve bu noktada profesyonel evde hemşirelik hizmetlerine ihtiyaç duymaktadır. Terminal dönem kanser hastalıklarında da düşünülmesi gereken en doğru adım budur. Çünkü tüm bu bahsedilen olumsuzluklar evde profesyonel hemşirelik desteğiyle daha iyi koordine edilebilen ve hastayı olabildiğince rahatlatan bir yapı sunar. O nedenle terminal dönem kanser hastasının bakımında deneyimli profesyonel evde bakım ve hemşirelik hizmetleri önerilmektedir.

Evde alınacak hemşirelik hizmeti, hastanın yaşam kalitesini arttırdığı gibi hasta yakınlarının da bu dönemi daha kontrollü geçirmelerini sağlayacaktır. Bu ekip içerisinde hastanın primer doktoru, genel durumunu takip eden evde bakım hekimi, vaka yöneticisi süpervizör hemşire, evde bakım hemşiresi, hasta bakıcı ve terapistler yer almalıdır. Bununla birlikte bu kurumun evde görüntüleme, laboratuvar hizmetleri, tıbbi cihaz, sarf malzeme tedariki gibi alt yapı hizmetlerine hızlı çözüm üretme becerisine sahip olması gerekir. Terminal süreçteki kanser hastası, primer onkoloji hekiminin kontrolünde olup, tedavileri evde hemşirelik hizmeti veren hemşire tarafından uygulanmakta ve günlük olarak hastasının durum değişiklikleri primer hekimine bildirilmektedir.

Terminal Dönem Kanser Hastalarının Şikayetleri ve Evde Hemşirelik İhtiyaçları

Terminal dönem kanserli bir hasta için evde bakım hizmetinin sunduğu en önemli avantaj; hastayı ve aileyi hastaneye götürme zorunluluğundan kurtarmaktır. Bu sayede hasta yakınları, hastanın durumundaki ani değişikliklerden endişe duymaz ve hastane psikolojisinden kurtulurlar.

Aşağıda kısaca detaylarına değineceğimiz maddelerin her biri terminal dönem hasta bakımında dikkat edilmesi gereken uygulamalardandır.

Ateş ve enfeksiyon ile mücadele;

Kanser hastalıklarında görülen kemoterapi ve radyoterapiler nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamakta ve buna bağlı gelişen terminal dönem enfeksiyonları ateş ve titreme olarak kendini sıkça göstermektedir. Enfeksiyon kansertedavilerinin aşamalarında istenmeyen bir tablodur. Çünkü vücutta enfeksiyonun varlığı, zaman zaman tedavide alınan yolun gerilemesine neden olmaktadır. Bu nedenle düzenli periyodlarda bakılan kan ve idrar tahlilleri hekim tarafından titizlikle değerlendirilmeli, ateş kontrolleri yapılmalı, belirlenen tedaviler evde bakım hemşireleri tarafından uygulanmalıdır. Terminal dönemde bir çok hasta enfeksiyon kontrolünün zamanında yapılmamasından dolayı kaybedilir.

Ağrı yönetimi:

Kanser hastalarının bir çoğunda özellikle de terminal dönem hastalarda ağrılar çok şiddetlidir. Burada amaç ağrının ve şiddetinin azaltılmasına yönelik yapılacak uygulamalardır. Ağrı yönetiminde farklı yöntem ve metodlarla tıbbi ilaçlar kullanılabilir. İlaçların yeterli gelmediği bazı durumlarda ise fizik tedavi hizmetlerinden faydalanılmaya çalışılır. Ağrı yönetiminde psikolojik tedavinin yeri de ayrıca önemlidir.

Bitkinlik, halsizlik ve zihinsel sorunlar;

Terminal dönemde kanser hücrelerinin çok fazla büyümesi ve metastaz yapması neticesinde vücudun enerji ihtiyacı artar. Ve dolayısıyla halsizlik ve bitkinlik hemen her hastada gözlemlenir. Kanserli hastanın beslenmesi, ağrısı, psikolojik süreci göz önünde bulundurularak halsizlik ve bitkinliğine yönelik çözümler primer hekimi ve evde bakım hemşireleri tarafından düzenlenmelidir.

Bulantı ve kusma;

Bulantı ve kusma terminal dönem kanser hastalarının yaşam kalitesini etkileyen en önemli şikayetlerden birisidir. Bu konu ile ilgili özellikle primer hekiminin direktifleri doğrultusunda hareket edilmelidir. Gerekli ise evde bakım hemşiresi tarafından bulantı ve kusmayı azaltıcı tedaviler uygulanabilir.

Kanserli Hastalarda Beslenme;

Kanser hastalarının özellikle terminal dönemlerinde beslenme bozuklukları yaşanmaktadır. Bu süreçte hastaya onkoloji hekiminin önerileri doğrultusunda farklı tedaviler evde bakım hemşireleri tarafından uygulanmaktadır. Özellikle yeme isteğinde azalma, kilo kaybı, ağızda veya boğazda oluşan yaralar nedeniyle çiğneyememe ve yutamama, tat veya koku değişikliklerine duyarlılık, bulantı ve kusma, alerjiler, bağırsak problemleri, az su içmeye bağlı sıvı eksikliği gibi durumlarda mutlaka hekim ve hemşire destekli evde bakım ve hemşirelik hizmetlerine geçilmelidir.

Kanserli hastada beslenme planı hastanın alması gereken kalori miktarlarına göre oluşturulur. Gerekli vitamin, mineral ve elementleri alması için mama desteği verilir. Ağızdan beslenmeye bir engel varsa ve kilo kaybı yaşanıyorsa damar yolu açılarak sıvı beslenme (TPN) sağlanır. Hastanın süresiz bir şekilde ağızdan beslenmeye imkanı yoksa mideden beslenmesini sağlayan PEG denilen bir yöntem uygulanabilir.

İdrar yolu ve bağırsak problemleri;

Terminal dönem kanser hastalarında en sık karşılaşılan idrar kaçırma problemlerine karşı evde hemşirelik hizmeti veren hemşireler tarafından önlemler alınarak gerekirse sonda takılması uygulanır. Hastanın bağırsaklarıyla ilgili bir sıkıntısı varsa gaz gidericiler verilir veya farklı müdahale yöntemleri kullanılır.

Hareketsizlik ve yürüyememe;

Terminal dönemde, birçok şikayetin bir araya gelmesi sonucunda kanser hastalarının kaslarında zayıflama ve hareketlerde kısıtlama görülebilmektedir. Bu nedenle evde bakım hemşiresi tarafından hastaya belli aralıklarla pozisyon verilmeli ve uzun süreli yatması gereken kanser hastaları için evde havalı yatak kullanılmalıdır. Gerekli durumlarda fizyoterapi hizmeti alınmalıdır.

Yatak yaraları;

Uzun süreli yatmaya bağlı olarak terminal dönem kanser hastalarında yatak yaraları oluşabilir. Terminal dönemde yatak yarası oluşmadan ciltte başlayan kızarıklıklar dikkate alınmalı ve evde bakım hemşiresi tarafından takip edilmeli ve hekim bilgilendirilmelidir. Yatak yarası oluşmaması için hasta yakınları tarafından veya hastanın özel hemşiresi tarafından yatan hastaya 2 saatte bir, oturan hastaya 15 dakikada bir pozisyon verilmelidir.

Terminal dönem hastanın öz bakımı;

Terminal dönem hastanın vücut hijyeni, hastanın yaşam konforu ve enfeksiyonlardan korunmak için son derece önemlidir. Hastanın ağız içi bakımı, perine ve alt temizliği ve vücut banyosu düzenli aralıklarla yapılmalı, ihmal edilmemelidir. Bunları hasta yakınları yapabileceği gibi, bu konuda uzman hasta bakıcılardan da destek alınabilir.

Aynı zamanda terminal dönem hastalarda bakım planı ve hekim orderları uygulanırken düzenli kayıt tutulmalı, hastanın ilaçları, ateş, nabız, tansiyon gibi vital bulguları düzenli olarak takip edilmeli ve primer hekimine raporlamalar yapılmalıdır.

Evde Hemşirelik Hizmeti;

Terminal dönem hasta bakımında yukarıda bahsedilen takip ve tedavilerin deneyimli bir evde bakım hemşiresi ve hekimi tarafından hasta ve aile yakınlarına sunulması büyük önem taşır. Evde hemşirelik hizmetini veren hemşire, terminal dönem kanserli hasta bakımına hakim olduğundan, medikal tedavilerin yanı sıra hasta ile iletişimde hastanın hissettiklerini anlar, yaşadığı zorlukları bilir, arkadaş gibi yaklaşır ve bu savaşı birlikte yürütebildiklerini göstererek aileye destek verir. Böylelikle hasta ile aralarında hemşire & hasta ilişkisinin yanı sıra duygusal bir bağ oluşmaktadır.

Terminal dönem kanser hastalarında, profesyonel anlamda aileyi & hastayı destekleyici bir evde hemşirelik hizmeti veren kurum ile işbirliği içerisinde olmak, her iki taraf için de kolaylık sağlayacaktır. Kanser hastasının başında doktor, hemşire, hasta bakıcı hizmet verirken, arka planda hizmetin sürekli kontrol ve değerlendirilmesini sağlayan bir ekip olmalıdır. Bu ekip düzenli olarak hasta yakınlarını hastalığın ve hastanın bugünü ve geleceği ile ilgili bilgilendirmelidir.

Böylelikle hasta yakınları tüm süreçlere hakim olmakla birlikte, gelecek günlerle ilgili de bilgi sahibi olurlar.

Kanser sürecinde hasta / hasta yakınlarının psikolojik süreci ve yönetimi, kanser hastalarının yaşam kalitesini arttıracak terapotik yaklaşımlar, evde kemoterapi uygulanır mı? hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın.

Bu Hizmeti Almak İster Misiniz?

İhtiyacınız olan sağlık ve bakım hizmetini seçin, iletişim bilgileriniz ile birlikte bizimle paylaşın. Uzman sağlık yöneticilerimiz ile en kısa sürede sizi arayalım.